Har du sjekka om du har rettshjelpsdekning?

Av Advokatfullmektig Anne Stine Hovland

 

Frå tid til annan oppstår det problem der det kan vera nyttig å søke hjelp hjå advokat. Men det er mange som vegrar seg for dette, av frykt for høge kostnadar.

Dette er synd  - av fleire grunnar. For det fyrste kan det vera saker som er, eller til slutt blir, ei stor belastning for den det gjeld. Det er tidkrevjande og tek mykje energi å følgja opp sjølv. Kanskje endar det med at ein ikkje orkar meir, trass i at ein kan ha lova på si side. Ei anna sak er at advokaten i ein tidleg fase kan ha mogelegheit til å påverka at saka blir løyst på ein god måte og at ein oppnår ei minneleg ordning - før konflikten har tilspissa seg og frontane er for steile.

Det mange ikkje er klar over, er at ein kan ha gode ordningar for å få dekka deler av utgiftene med advokat i ulike saker gjennom heilt vanlege villa-, heim-, hytte-, innbu-, bil og båtforsikringar  – såkalla rettshjelpsdekning.

Kva omfattar ei rettshjelpsdekning? Her kan det vera variasjonar frå forsikringsselskap til forsikringsselskap, så det er viktig å sjekke ut kva som gjeld i ditt tilfelle.

Det typiske er at forsikringsdekninga er knytt til det formuesgodet som forsikringa gjeld. Til dømes vil hus – og innbuforsikringar dekke tvistar med handverkar, eigedomstvistar og nabotvistar. Andre forsikringar, som bil- og båtforsikring, dekker tvistar som gjeld desse eigedelane. Desse vanlege forsikringane vil som regel ikkje dekke tvistar i familiesaker, t.d. ved samlivsbrot og arvesaker, eller arbeidstvistar. Her må ein sjekke om det kan vera andre ordningar som gjev dekning.

Det er nokre stikkord ein må ha i mente når det gjeld rettshjelpsdekning:

Oppstått tvist: Det vil seie at det må vera ei reell usemje. Ein får som hovudregel ikkje dekka utgifter til generell juridisk bistand. Det må vera sett fram eit krav som den andre parten motset seg. Det er ikkje krav om at dette skal vera skriftleg, men det er alltid ein fordel å ha mest mogeleg skriftleg korrespondanse. Også med tanke på ei eventuell seinare rettssak. Bruk derfor e-post eller SMS i all korrespondanse!

Fristar: Dei fleste forsikringsselskapa set som vilkår at ein må melde saka innan eitt år etter at tvist er oppstått eller advokat er kontakta. Det er derfor lurt å ta tidleg kontakt med forsikringsselskapet, slik at det blir oppretta sak.  

Eigenandel: Som i andre forsikringstilfelle er det også eigenandelar ved rettshjelpsdekning. Ei vanleg ordning er at det må betalast ein eigenandel på kr. 4 000,-, og at ein i tillegg må dekke 20 % av beløp utover dette. Vidare har dei fleste forsikringane eit tak, og det vanlege er at selskapet gjev dekning opp til kr. 100 000,-.

Det kan som nemnt vera variasjonar mellom dei ulike selskapa og for å få vite kva forsikringa di dekker, er det best at du eller advokaten tek kontakt med forsikringsselskapet for nærmare informasjon. 

Publisert i Sogn Avis 14.04.2018

Tomtefeste – innløysing av festa tomt til bustad og fritidshus

Av Advokatfullmektig Siv Kvåle Sanden

Eig du eit bustadhus som står på ein annan manns grunn? Går du med planar om å løyse inn bustadtomta du festar? Eller festar du bort ei tomt som du kunne tenkt deg å få attende? I så tilfelle er det fleire reglar som gjer seg gjeldande og som du må ta høgde for. Reglane om tomtefeste finn du i  tomtefestelova.

Innløysingsreglane er i dag til fordel for den som festar tomta. Dei viktigaste grunnane til dette er at festar har gjort store investeringar både ved oppbygging av bustaden og opparbeiding av tomta. Vidare har festaren fått eigarskapskjensle til staden ofte gjennom generasjonar og denne er, i følgje lovgjevar, viktig å i vareta.

For at festar skal kunne krevje innløysing må 30 år av festetida i festeavtalen ha gått. Etter den tid kan festar krevje innløysing annakvart år. Når festar skal krevje innløysing må han framsetje skriftleg krav eit år før innløysingstidspunktet er ute.

Det er reglar for kva innløysingssummen skal utgjere. Hovudregelen er at innløysingssummen, altså det festar skal betale til bortfestar, skal vere 25 gonger festeavgifta etter regulering på innløysingstida. Det vil seie at dersom festeavgifta er 10 000 kr etter regulering, skal innløysingssummen vere 250 000 kr. For tomter som er festa bort på avgrensa tid, altså det er fastsett ei «festetid», kan bortfestaren i staden for hovudregelen krevje 40% av tomteverdet på innløysingstidspunktet. Dette kan vere aktuelt der innløysingssummen etter hovudregelen gjev ein vesentleg lågare sum enn det tomta er verd på innløysingstidspunktet. Bortfestar kan likevel ikkje krevje fullt 40% av tomteverdien i dette tilfelle. Festar skal ha frådrag for all verdauke han har tilført eigedomen medan han har hatt festerett. Dersom festar har investert i grunnen, til dømes planert tomta eller hatt utgifter til leidningsnett, skal han ha frådrag i innløysingsummen for dette.

Eit anna vilkår i lova er at tomteverdet ikkje kan setjast høgare enn det tomta kan seljast for om det berre er tillate å setje opp det eller dei husa som allereie står på tomta. Det vil seie, dersom det til dømes står eitt hus på tomta, medan det er plass til tre hus eller eit stort leilegheitskompleks noko som kan auke verdet på tomta, så kan ein ved utrekning av tomteverdet ikkje ta høgde for slike moglegheiter i innløysingsummen.  

Det er berre bortfestar som kan krevje innløysing til 40% av tomteverdet. Festar må halde seg til hovudregelen når han set fram sitt krav.

Dersom bortfestar skulle ynskje å krevje festetomta si tilbake er det diverre lite rom for dette i lova. Dette fordi festar kan krevje både lenging av festekontrakten når festetida er ute og innløysing av tomta etter 30 år av festetida. Bortfestar sine økonomiske interesser er ivaretekne gjennom moglegheita til å regulere festeavgifta, på visse vilkår. Den einaste reelle moglegheita bortfestar har til å få attende festetomta er dersom festar mislegheld festeavtalen, og sjølv då er det ikkje ein enkel prosess.

Andre reglar vil gjelde der tomtefeste har andre føremål enn bustad og fritidshus.

Publisert i Sogn Avis 15.02.2018

Arv og sånt småtteri...

Av Advokat Silje Flugheim Heggestad, Advokatfirmaet Tollefsen AS

Juletider er for dei fleste forbunde med familiekos, god mat og hyggje. Men når familien er samla, treng det ikkje alltid vere like god stemning.

Særleg når ein startar å diskutere gåver og potensiell arv. Det kan vere at eit sysken har fått ei større gåve enn den i rettferdas namn skulle ha fått. Slikt kan øydeleggje ei elles harmonisk og triveleg jul.

Kjensler er viktig å ta på alvor. Men det som er enno viktigare, er å vite kva som er lovregulert. På denne måten får ein innsikt i den sjølvstendige råderetten og kva reglar ein er bundne av. Det er ikkje alle som opplever lovverket som rettferdig, men intensjonen bak lovene er klare og grunngjeven av lovgjevar.

Visste du at ein kvar myndig person kan gje frå seg det den måtte ønskje i levande live, uavhengig av potensielle arvingar?

Arvereglane trer først inn når ein person har gått bort. Dette betyr at mor og far i levande live kan gje det dei måtte ønske til t.d. ideelle organisasjonar eller til «favoritt barnet». Disposisjonar på dødsleie fell utanfor, og skal gjerast i testamentsform.

Visste du at å sitje i uskifta bu medfører restriksjonar for attlevande sine disposisjonar?

Dette gjeld bl.a. dersom ein gir bort fast eigedom eller andre gåver som står i mishøve til formuen i buet. Sal av fast eigedom til gåvepris fell raskt inn under denne føresegna.

Visste du at eit særkullsbarn/livsarving til særkullsbarn medfører at andre lovreglar trer i kraft?

Særkullsbarn må bl.a. gje sitt samtykke for at den attlevande kan sitje i uskifta bu. Særkullsbarnet kan såleis krevje å få ut sin arv straks.

Er det forskjell mellom arv etter sambuar og arv etter ektefelle?

Det er forskjellar, og ein av dei viktigaste er at ein ikkje har arverett berre i kraft av å vere sambuar. Sambuaren må ha, ha hatt, eller venta barn dersom ein skal ha arverett etter sambuar. Alternativt må sambuarar testamentere til fordel for kvarandre. Dersom ein er gift, vil ektefellane automatisk ha krav på arv etter kvarandre.

Korleis skal eit testament setjast opp?

Det er strenge formkrav til korleis eit testament skal skrivast. Feil kan i verste fall medføre at heile testamentet er ugyldig. Testamentet skal bl.a. gjerast skriftleg med to vitne til stades. Vitna må vite at det er tale om eit testament, og dei skriv under etter ønske frå testator, medan testator er til stade. Dei treng ikkje å få opplyst innhaldet.

Kvar skal testamentet oppbevarast?

Det finnst ingen reglar for dette. Tingrettane tilbyr oppbevaring mot eit mindre gebyr. Dette vert anbefalt.

Var gåva «berre» ei gåve, eller var det forskot på arv?

Spørsmålet for mange er om gåva skal avkortast ved eit arveoppgjer eller ei. Sjølv om munnlege avtalar er like bindande som skriftlege, er dei vanskelegare å dokumentere. Ein gjer det difor enklare for arvingane dersom forskotet er nedfelt i eit testament. Her finnst det mange løysingar.

Dette er hovudreglar. Unntak finnst, men dei vert ikkje gjennomgått her. Som ein forstår, byr arv potensielt på ømme spørsmål. Det kan då vere greitt å rådføre seg med ein utanforståande som ikkje tek del i fordelinga.

Publisert i Sogn Avis 16.01.2018

LITT OM HØGSTERETT

Advokat Jan Arild Rømmen, Advokatfirmaet Tollefsen AS

Høgsterett er landets øverste domstol. Hovudoppgåva er å arbeida for rettsavklaring. Det inneber ein konsentrasjon om prinsippielle rettsspørsmål og retningsgivande avgjerder.

Høgsterett har 20 dommarstillingar og blir leia av ein justitiarius. I dag er det ei kvinne; Toril Marie Øie. Domstolen har også direktør, assisterande direktør, ei utgreiargruppe på 26 juristar og 22 saksbehandlarstillingar. Reint geografisk ligg den i Oslo i eige bygg like ved regjeringskvartalet der bomba blei sprengt 22.7.

Høgsterett kan behandla både straffesaker og sivile saker.

Det vert føreteke ei «siling» av saker. Dei fleste ankane vert ikkje behandla.

Den som ankar ein dom inn for Høgsterett, har såleis ikkje krav på å få saka si behandla der. Tre dommarar føretek denne gjennomgangen. Ordninga går på omgang mellom dommarane.

Høgsterett representerer den tredje statsmakt. Det vil seie at Høgsterett har mynde til å kontrollera at Storting og Regjering held seg til grunnlova og lovene og til dei konvensjonane og traktatane me er bundne av.

Til vanleg dømmer 5 dommarar i ei sak, men i spesielle saker kan retten setjast med 11 dommarar (storkammer) og i heilt spesielle tilfelle i plenum der alle deltek.

Det er stor prestisje å bli utnemnt til høgsterettsdommar, og berre spesielt kvalifiserte juristar vert tilsette.

Advokatar som vil prosedera saker i Høgsterett må ha ei spesiell godkjenning.

Er Høgsterett politisk? Etter maktfordelingsprinsippet (Storting, regjering, domstolar) skulle spørsmålet vera irrelevant. Men det er i vår demokratiske samfunnsdebatt semje om at Høgsterett i realiteten er politisk i ein viss grad når retten avgjer viktige, prinsippielle saker. Høgsterett har også markert seg i straffeutmåling i straffesaker der det i dommar vert gitt tydelege signal til underliggjande rettar om utvikling i straffenivået.

Saksbehandlinga i Høgsterett er til vanleg open for publikum. Det er fritt tilgjenge. Ein må berre gjennom ein sikkerheitskontroll som på ein flyplass. Neste gong du er i Oslo, ta ein tur innom for å ha opplevd akkurat dette spesielle, t.d. før eller etter ein liten tur på Stortinget 100 m ifrå der det er same tilgjenge. Anbefalast! Før det, gå inn på heimesidene slik at du veit om ei sak pågår og kva sak det gjeld!

Artikkelen var publisert i Sogn Avis i romjula 2017

Gransking- viktig intern kontroll

Advokat Arvid Mellingen, Advokatfirmaet Tollefsen AS

Ved mistanke om kritikkverdige tilhøve i private og offentlege organisasjonar, er gransking eit viktig verkemiddel til gjennomgang og førebygging.

I etterkant av fylkesmannstilsyn i Sogn barnevern, der ein har avdekt ei rekkje kritikkverdige forhold, kan ein spørje seg om kommunen i tidlegare fase kunne ha brukt gransking for å avklare faktum og gi grunnlag for tiltak.

Ved gransking nyttar ein som regel ekstern kompetanse til grundig og partsuavhengig undersøking for å klarlegge faktiske  forhold og ansvarsforhold. Gransking føreset at ein nyttar etterprøvbar metode, der ein sikrar innhenting av all relevant informasjon og samstundes tek vare på grunnleggjande omsyn som nøytralitet, saklegheit og kontradiksjon.

Gransking kan med fordel nyttast til å gjennomgå ei teneste eller konkrete hendingar for å avdekke faktum ogå undersøkje dette for å kunne gje tilråding om tiltak som reparerer eventuelle feil og manglar, eller førebyggjer uønskte hendingar i framtida.

Ved gransking vil ein i forkant gjere grundige førebuingar for å definere dei normer og standardar ein skal måle eininga eller hendinga opp mot. Granskaren vil innhente all relevant informasjon frå verksemda, det vere seg dokument eller elektronisk materiale, og ein vil gjennomføre strukturerte intervju med dei som er eller har vore involvert. Det er som regel naturleg å snakke med både noverande og tidlegare tilsette i organisasjonen, for å undersøkje alle sider av saka.

Ei gransking vil leie fram til ein rapport til oppdragsgivaren, med råd om tiltak dersom tilhøve bør endrast eller rettast opp.

Vår erfaring er at verksemder, både private og offentlege, i for liten grad er opptatt av å undersøkje bekymringsmeldingar om drifta før saka blir så stor at den nærast er uhandterleg. Det vil vere ein menneskeleg tendens til å skyve mistanke om feil og manglar føre seg, utan å ta grep i tide for å klarlegge forholda og kunne snu uheldig praksis eller å unngå feil i avgjerder.

Advokat- og revisjonsbransjen er mykje nytta til gransking, nettopp for å sikre den objektive og nøytrale distansen til dei involverte.

Artikkelen vart først publisert i Sogn Avis.

Sambuarskap – kort veg frå himmel til helvete

Advokatfullmektig Silje Flugheim Heggestad, Advokatfirmaet Tollefsen AS
 

Ja, eit sambuarskap kan vere like fantastisk som ein skyfri himmel ein vakker sommarsdag. Men som alle veit, kan været endrast, og plutseleg er det full storm. Dei fleste har ei venninne/venn/kjenning, som har opplevd ei svært vanskeleg tid etter eit samlivsbrot.

Ein avtale kan ikkje hjelpe oss på det kjenslemessige planet, men den kan eliminere økonomiske diskusjonar kring skifteoppgjeret. Ein sambuaravtale kan vere redninga frå ein personleg ruin.    

Det er mange som har spart seg opp pengar, teke med seg inn større verdiar i form av gjenstandar, eller har foreldre som ønskjer å hjelpe til i startfasen og undervegs i sambuarskapet. Hjelpa kan vere i form av økonomiske midlar eller i form av arbeidskraft. Dette er jo berre positivt for begge partar under samlivet.

Vidare er det vanleg at den eine tenar betre enn den andre, og at arbeidsfordelinga både ute og inne i huset og med barna er ulik. Pengebruken flyt, og ein blir meir og meir usikker på kvar midlane har blitt av. Kva skjer då, dersom samlivet vert brote, og ei økonomisk deling skal finne stad? Kva har du eigentleg rett på i ettertid? Mange vil bli overraska over svara. 

Det må erkjennast at mange ikkje ein gong tenkjer over dei ovannemnte spørsmåla. Men nokre reflekterer over om det i det heile tatt er greitt å tenkje på korleis ein kan sikre seg sjølv økonomisk når ein er stormforelska. Er det greitt å reflektere over sin eigen situasjon når kvardagen rullar og held seg på skinnene? Torer ein i det heile å ta opp temaet – eller fryktar ein å skape dårleg stemning? Er det på noko tidspunkt for seint å ta opp temaet?

Å vere reflektert over sin eigen situasjon og kva som skjer ved ulike val, er gode eigenskapar. I høve skilsmissestatistikken, vil over halvparten av ekteskapa ende i skilsmisse. Det same skjer truleg med sambuarskap også. Ein må difor vere realistisk, ikkje naiv . Ein må då ta inn over seg at dersom ein ikkje kan einast i fredstid, så er sjansen mindre for at ein blir samde i krigstid.

Ta praten, finn ut kva de som sambuarar ønskjer, og lag spelereglar for dykkar samlivsøkonomi. Openheit, refleksjon og diskusjon er viktig. Dette kan vere nøkkelen til å definere ein skriftleg sambuaravtale som kan sikre begge partar ved eit eventuell samlivsbrot. 

4 Ofte stilte spørsmål ved sal av fast eigedom

Advokat Jan Arild Rømmen, Advokatfirmaet Tollefsen AS

24.05.16

 Det er vår og me er inne i den mest travle tida for sal av fast eigedom. På denne tida får me erfaringsmessig ofte desse spørsmåla som me skal prøva å svara kort og presist på:

  1. Må ein betala dokumentavgift ved sal innan familien? Svaret er JA. Også her må det betalast full dokumentavgift som etter lova er 2.5% av omsetningsverdien av eigedomen. Denne avgifta framstår som høg. Døme: Foreldra overdreg einebustaden sin til ei dotter av di dei sjølve vil flytta inn i ei ny, lettstelt leilegheit. Verdien av einebustaden er kr. 4 mill pluss og då vert dokumentavgifta minst kr. 100.000,-. Eg kjem tilbake til dokumentavgifta i ein eigen artikkel om 2-3 veker.

  2. Må ein rydda og vaska ut før huset vert overlevert? Hovudregelen i lova er JA. Men. Her kjem eit viktig MEN: Dersom ein før handelen vert inngått set som vilkår at kjøpar må overta eigedomen som den er med innbu og lausøyre og uvaska, så er det eit vilkår som kjøpar har akseptert og dermed er det avtala. Her er mi erfaring at det vert jobba veldig mykje unødvendig rundt om. Døme: Det skapar stor frustrasjon i ein familie at berre ein eller få deltek i rydding og utvasking og brukar ferien sin til det og til og med pådreg seg kostnader, medan andre ikkje orkar. Det same gjeld i parforhold. Då kan ein unngå denne problemstillinga ved å selja «alt på rot»; ein tek berre ut det ein vil ha og let resten stå. Mange kjøparar kan nytta seg av det som står att og trekkjer lite ifrå i bodet sitt. Men altså: Klargjer tidleg dette vilkår!

  3. Må seljar godta høgaste bod? Svaret er NEI. Seljar står fritt til å godta eller forkasta eitkvart bod. Det kan vera mange grunnar til det. Eit døme er at seljar ikkje likar den som har høgaste bod som kan vera ein kverulant. Her finst mange typetilfelle og døme. Hos profesjonelle er dette vilkåret presistert i salsoppgåvene, men her oppstår mykje bråk med jamne mellomrom likevel. Me må berre oppmoda seljarar til ikkje å vera direkte uetiske ved å bruka andre si tid til å finna marknadspris når salet likevel er avgjort på førehand!

  4. Kan ein trekkja seg før skriftleg kontrakt er skriven?  Normalt er svaret NEI. Eit ord er eit ord, også på telefon. Det følgjer av avtalelova. På dette feltet har det også vore mange rettssaker opp gjennom åra. Den som påstår at han har juridisk rett til å trekkja seg må i alle høve vera veldig rask og han har ein tung motbakke å gå.

 
 

Advokatfirmaet Tollefsen er medlem av Eurojuris Norge AS, som med sine ca. 220 advokatar er eit av dei største advokatnettverka i landet. Som klient hos oss får du nærleik til advokaten og lokal kunnskap.